سامانه آموزش آنلاین معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران

آخـریــن مطالب «تغذیه در کبد چرب»

توصیه‌های تغذیه‌ای در کبدچرب

توصیه‌های تغذیه‌ای در کبدچرب

 

 دکتر امیرعلی سهراب پور

             فوق تخصص بیماریهای گوارش و کبد

 

 

یک‌چهارم جمعیت جهان کبدچرب دارند. در دیابتی‌ها کبدچرب بسار شایع‌تر است و سه‌چهارم افراد دیابتی، کبدچرب دارند. خطر پیشرفت کبدچرب و ایجاد عوارض کبدی، در دیابتی‌ها بیشتر از کسانی است که دیابت ندارند. تا امروز، هیچ دارویی (شیمیایی، گیاهی، عطاری، طب قدیم، طب جدید) برای درمان کبدچرب وجود ندارد. اگر دارویی برای این بیماری وجود داشت، بیش از دو میلیارد انسان در کرۀ زمین به این مشکل مبتلا نمی‌بودند. مراقب باشید فریب فروشندگان دارو و مکمل‌ها (به‌خصوص داروهای گیاهی) را نخورید. البته تحقیقات علمی در دنیا در جریان است و بعید نیست تا چند سال آینده، داروهای اثربخش و کم‌عارضه برای درمان کبدچرب به بازار جهانی معرفی شوند.

درمان اصلی بیماری کبدچرب، رسیدن به وزن مناسب از طریق رژیم غذایی و فعالیت بدنی است.
به طور کلی، غذاهایی که با آسیب سلولی مبارزه می‌کنند، استفاده از انسولین را برای بدن شما آسان‌تر می‌کنند یا التهاب را کاهش می‌دهند، می‌توانند به معکوس کردن این وضعیت کمک کنند.
از آنجایی که هر فرد متفاوت است، باید با پزشک و متخصص تغذیه، برای بررسی سایر علل بیماری کبدی، و ارائه یک برنامه غذایی مناسب برای خود صحبت کنید.
به عنوان یک اصل کلّی، مبتلایان به کبدچرب باید کالری کم دریافت کنند. بنابراین، حتی غذاهایی که برای آنها مفید هستند، باید به مقدار کم و کنترل شده مصرف شوند. زیاده‌روی، حتی در مصرف مواد مفید، می‌تواند باعث تشدید بیماری و صدمه خوردن به سلامتی شما شود.

غذاهایی که در کبدچرب مفیدند
رژیم غذایی مدیترانه‌ای اگرچه نخستین بار برای مبتلایان به بیماری کبدچرب طراحی نشده، اما شامل بسیاری از مواد غذایی است که به کاهش چربی در کبد شما کمک می‌کنند و شامل چربی‌های سالم ، آنتی اکسیدان‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده است.

اگر کبد‌چرب دارید، مواد غذایی زیر برای شما مفید هستند:
ماهی و غذاهای دریایی
غلات کامل
آجیل
روغن زیتون
سبزیجات
آووکادو
حبوبات

چربی‌های مناسب را انتخاب کنید
سلول‌های شما از گلوکز (نوعی قند)، به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. هورمون انسولین کمک می‌کند که گلوکز از غذای هضم شده، به سلول‌های شما برسد.
‌اغلب مبتلایان به بیماری کبدچرب دارای وضعیتی به نام «مقاومت به انسولین» هستند. یعنی بدن آنها انسولین می‌سازد اما نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند، در نتیجه گلوکز در خون آنها تجمع می‌یابد می‌شود و کبد آن را به چربی تبدیل کرده، در خود ذخیره می‌کند.
برخی چربی‌ها در رژیم غذایی می‌توانند به بدن شما کمک کنند تا از انسولین بهتر استفاده کند، طوری که سلول‌های بدن شما بتوانند گلوکز را جذب کنند و کبد شما نیازی به ساخت و ذخیره چربی نداشته باشد.

در رژیم غذایی خود، از این مواد بیشتر استفاده کنید:
اسیدهای چرب امگا-3، موجود در ماهی ، روغن ماهی ، روغن‌های گیاهی، آجیل (به‌ویژه گردو)، دانه کتان و روغن بذر کتان و سبزیجات برگ‌دار ، چربی‌های غیراشباع موجود در منابع گیاهی مانند زیتون، آجیل و آووکادو

غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید:
از چربی‌های اشباع  پرهیز کنید چون مصرف آنها منجر به رسوب چربی بیشتر در کبد شما می‌شود. این مواد زیان‌آور در غذاهای زیر به مقدار زیاد وجود دارند:
پنیر پرُچرب
ماست پُرچرب
گوشت قرمز
محصولات پخته شده و غذاهای سرخ شده با روغن نخل یا نارگیل.
اقلام قندی مانند آب‌نبات، نوشابه معمولی و سایر مواد غذایی دارای قندهای افزوده از جمله شربت ذرت.

آنتی‌اکسیدان‌ها و مکمل‌های مفید برای سلامت کبد
وقتی مواد مغذی به درستی تجزیه نشوند، سلول‌ها آسیب می‌بینند. این می‌تواند منجر به تجمع چربی در کبد شما شود. ترکیباتی که به عنوان آنتی‌اکسیدان شناخته می‌شوند می‌توانند به محافظت از سلول‌ها در برابر این آسیب کمک کنند.

آنتی‌اکسیدان‌ها در کدام مواد غذایی یافت می شوند؟
قهوه (مصرف 4 فنجان قهوه بدون شکر در روز برای کبدچرب بسیار مفید است)
چای سبز
سیر خام
میوه‌ها، به ویژه تمشک و خانواده آن
سبزیجات
دانه‌ آفتابگردان
بادام‌
روغن‌های گیاهی مایع با چربی‌های غیراشباع، مانند روغن زیتون یا کانولا.
مکمل‌ها

دانشمندان در حال مطالعه برخی مکمل‌ها هستند تا ببینند آیا ممکن است برای کبد شما مفید باشند یا خیر:
گوجی‌بِری (وُلف‌بِری)، گیاهی که اغلب در طب چینی استفاده می‌شود، ادعا شده که اندازه دور شکم را کاهش می‌دهد. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا معلوم گردد این ادعا حقیقت دارد یا خیر.
رِسوِراترول، که از پوست انگور قرمز به دست می‌آید، ممکن است به کنترل التهاب کمک کند. مطالعات متناقض نشان می‌دهد که فایدۀ آن بستگی به میزان مصرفش دارد.
سلنیوم یک ماده معدنی است که در ماهی تن و صدف یافت می‌شود. (بیشتر افراد در رژیم غذایی خود به اندازه کافی دریافت می‌کنند و اغلب نیاز به مصرف بیشتر آن نیست)
خار مریم. ممکن است آن را به نام سیلیمارین، لیورگل یا اسامی دیگر بشناسید. مطالعات علمی نشان داده‌اند که مصرف این ماده هیچ تأثیر مفیدی بر بافت کبد ندارد.
بِربِرین، گیاهی است که در طب چینی استفاده می‌شود. در مطالعات اولیه، به نظر می‌رسد که به کاهش کلسترول و کنترل قند خون کمک ‌کند. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا معلوم گردد این اثر واقعاً وجود دارد یا خیر.
 
قبل از مصرف هر‌گونه مکملی با پزشک مشورت کنید. مکمل‌ها می‌توانند با داروهای مهم دیگری که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند، یا خود، عوارض برای شما ایجاد کنند. اگر مقدار مناسب مکمل‌ها را به روش صحیح مصرف نکنید، ممکن است مفید نباشند یا حتّی زیان‌آور باشند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی

در رژیم غذایی خود به اندازه کافی از مواد زیر استفاده کنید:
ویتامین D. سطوح پایین این نوع ویتامین ممکن است در انواع شدید کبدچرب نقش داشته باشد. در زیر نور خورشید، بدن شما ویتامین D تولید می‌کند. همچنین می‌توانید آن را در برخی محصولات لبنی دریافت کنید. لبنیات کم چرب را انتخاب کنید زیرا چربی اشباع کمتری دارند.
پتاسیم. سطوح پایین آن ممکن است با بیماری کبدچرب غیرالکلی مرتبط باشد. ماهی‌هایی مانند سالمون منبع خوبی برای پتاسیم هستند. همچنین پتاسیم در سبزیجات از جمله کلم بروکلی، گوجه فرنگی، نخود فرنگی و سیب زمینی شیرین و میوه‌هایی مانند موز، کیوی و زردآلو به میزان زیاد وجود دارد. لبنیات مانند شیر و ماست نیز سرشار از پتاسیم هستند. یادتان باشد انواع کم چرب را انتخاب کنید.
بتائین. ممکن است از کبد شما در برابر رسوب چربی محافظت کند، اما نتایج تحقیقات متناقض است. این ماده در جوانه گندم و میگو وجود دارد.
 
اجتناب از الکل
الکل یک سمّ کبدی و عامل بسیار مهمی در ایجاد و تشدید کبدچرب و تبدیل شدن آن به سیروز کبدی و سرطان کبد است. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که در فردی که کبدچرب دارد، حتی مقادیر اندکی الکل هم خطرناک است. بنابراین اگر کبدچرب دارید، توصیه پزشکان، پرهیز اکید از مصرف الکل است.

کاهش وزن، درمان اصلی کبدچرب
مهم‌ترین درمان کبدچرب، کاهش وزن است. حتی کاهش 5 درصد از وزن بدن نیز می‌تواند چربی را در کبد شما کاهش دهد. اگر حدود 10 درصد از وزن بدن خود را کاهش دهید، التهاب و احتمال آسیب به سلول‌های کبدی را کاهش خواهید داد. کبدچرب با کاهش وزن کاهش می‌یابد و حتی می‌تواند به طور کامل برطرف شود. در افرادی که کبدچرب سبب آسیب به سلول‌های سالم کبدشان شده، و فیبروز کبدی خفیف تا متوسط هم پیدا کرده‌اند، کاهش‌وزن می‌تواند علاوه بر رفع چربی از کبد، باعث رفع فیبروز کبد و بازگشت سلامت کامل به کبد شود.
در کاهش وزن عجله نکنید – نیم تا یک کیلو کاهش وزن در هفته کافی است. کاهش وزن سریع ممکن است اوضاع را بدتر کند. به دلایل نامعلوم، کاهش وزن سریع خود باعث تشدید کبدچرب می‌شود. اگر نمی‌توانید وزن خود را کاهش دهید، از پزشک سوال کنید که آیا جراحی کاهش وزن برای شما گزینه مناسبی هست یا خیر.
 
ورزش مناسب برای داشتن کبد سالم
ورزش هوازی می‌تواند میزان چربی کبد شما را کاهش دهد. تمرینات مقاومتی یا تمرینات قدرتی مانند وزنه برداری نیز می‌تواند بیماری کبدچرب را بهبود بخشد. تلاش کنید حداقل 5 روز در هفته، هر بار 30 تا 60 دقیقه یا بیشتر تمرینات هوازی انجام دهید و اگر اهل تمرینات مقاومتی هستید، 3 روز در هفته تمرینات قدرتی متوسط را هدف قرار دهید.
مطالعات جدید نشان داده‌اند حتی مقادیر کمتر ورزش هم مفید است. حتی اگر روزی نیم‌ساعت پیاده‌روی کنید، بهتر از آن است که هیچ فعالیتی نداشته باشید.

کنترل قند خون مهم است
دستورات پزشک را برای درمان دیابت خود اجرا کنید. داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید و مراقب کنترل قند خون خود باشید.

مراقب چربی خون باشید
برای حفظ سلامت کبد خود باید کلسترول و تری‌گلیسیرید (چربی‌های موجود در خون) را در سطح سالم نگه دارید. یک رژیم غذایی سالم و عمدتاً گیاهی داشته باشید، ورزش منظم را فراموش نکنید و در صورت تجویز پزشک از دارو برای کاهش چربی خون استفاده کنید.

 

از همین نویسنده :

XBB ، زیر سویه جدید اُمیکرون

 

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
                   معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

ادامه مطلب