سامانه آموزش آنلاین معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران

آخـریــن مطالب «درد مزمن شکم»

درد شکم در کودکان

درد شکم در کودکان

 

دکتر حسین علیمددی
فوق تخصص گوارش کودکان
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

 

درد شکم حاد در کودکان :
 یکی از شایعترین علل مراجعه کودکان به اورژانس درد شکم حاد است.

در برخورد با درد شکم حاد باید این چند نکته را مد نظر داشته باشیم:

-علل جدی درد شکم در هر سنی را بدانیم و همواره به فکر آن باشیم: مثلاً میوکاردیت حاد ممکن است به صورت درد شکم حاد همراه با تهوع و استفراغ تظاهر کند که در این موارد معاینه قلبی و تاکی کاردی نامتناسب و ضعیف بودن نبض می تواند به تشخیص کمک کند. مثال دیگر کتواسیدوز دیابتی است که گاهی اوقات فقط با درد شکم تظاهر می یابد. در این موارد توجه به پلی اوری و دهیدراسیون شدید بیمار و بوی کتون در تنفس بیمار می‌تواند به تشخیص کمک کند.
- علل جراحی ، مهمترین علل جدی درد شکم در تمام سنین به شمار می‌رود. در هر سنی این علل می تواند متفاوت باشد: مثلاً در سنین شیرخوارگی باید به فکر انواژیناسیون باشیم ، در سن بالای ۵ سال به فکر آپاندیسیت و در سنین نوجوانی به فکر تورشن بیضه‌ها یا تخمدان ها باشیم.دربسیاری از این موارد، سونوگرافی به عنوان قدم اول تشخیصی در کنار معاینه کمک کننده است.
جدول زیر شایع ترین علل جدی و غیر جدی درد شکم ها در هر سن را نشان می دهد  

 -علائم همراه درد شکم میتواند در تشخیص علت آن کمک کننده باشد.
- معاینه در کودکی که با درد شکم حاد مراجعه کرده است نباید فقط شامل شکم باشد. علل درد شکم میتواند تنوع وسیعی از عفونتهای تنفسی تا عفونت ادراری و سایر بیماری ها داشته باشد و لذا معاینه کامل کودک و توجه به علائم حیاتی لازم است.

 -علل خارج شکمی دردشکم همواره باید مد نظر باشد.پنومونی های لوب تحتانی ریه، هرنی اینگوینال، تورشن بیضه ها در سنین نوجوانی میتوانند با شکایت درد شکم به عنوان شکایت اصلی مراجعه کنند.
-علل داخل شکمی درد شکم نیز می‌تواند مربوط به دستگاه گوارش یا خارج از آن مثلاً دستگاه ادراری تناسلی باشد

 

 

درد شکم مزمن:

یکی از شایعترین علل مراجعه کودکان به کلینیک‌ها درد شکم مزمن است. علل درد شکم مزمن برحسب سن می‌تواند متفاوت باشد.
اما دردهای عملکردی شکم در بسیاری از مطالعات رایج ترین علت درد شکم  مزمن در کودکان بوده اند.

 علایم خطر:
وجود علائم خطر درد شکم مزمن کودکان می‌تواند به نفع علل ارگانیک باشد. در مواجهه با هر درد شکم در کودکان باید ابتدا این علائم خطر را بررسی کنیم:
- سابقه خانوادگی بیماری التهابی روده بیماری سلیاک و بیماری پپتیک
- سن زیر ۵ سال
- درد شکم دور از ناف به ویژه در RUQوRLQ
- درد شکمی تیرکشنده
 -درد شکم شبانه
 -دیسفاژی /اودینوفاژی
- علائم ادراری
- استفراغ پایدار یا صفراوی و خونی
- اسهال شبانه یا خونی یا شدید
 -اختلال رشد وزنی، قدی یا تاخیر بلوغ یا کاهش وزن غیر ارادی
- راش
- آرتریت
 -لمس توده یا ارگانومگالی در شکم
 -زردی
 -تب
 -تندرنس در ربع فوقانی یا تحتانی سمت راست شکم ،روی ستون مهره ها یا زاویه دنده ای مهره ای
 -آنمی
-ESR بالا
-درگیری پری آنال
-هماتوشزی


اقدامات تشخیصی اولیه در درد شکم مزمن کودکان:
- آزمایشها: CBC diff-ESR-CRP-S/E-U/A- biochemistery- LFT- amylase-lipase - TTG IgA-
total IgA
- سونوگرافی شکم
- بسته به موردممکن است سایر اقدامات تشخیصی لازم باشد.
- برخی منابع آنتی ژن اچ پیلوری مدفوع را هم جزو آزمایشات اولیه نام برده اند اما در مجموع توصیه نمیشود.
انجام سرولوژی اچ پیلوری هم در کودکان هیچ کمکی به تشخیص نمیکند وکاملا بی فایده است.
- کالپروتکتین مدفوع جز در موارد خاص مثل افتراق IBS از کرون کمک کننده نیست وتوصیه نمیشود.

 نکته مهم: کودکان تا سن ۸ سالگی ممکن است نتوانند درد را لوکالیزه کنند.

 نکته مهم :شایعترین علل ارگانیک درد شکم در کودکان بیماریهای مرتبط با اسید معده و یبوست هستند.
در بیماریهای مرتبط با اسید معده،بیماران معمولاً درد شکم مرتبط با غذا خوردن دارند و در بسیاری از اوقات همراهی با
تهوع و استفراغ دیده می شود.
 درد شکم مزمن ناشی از یبوست معمولاً با دفع ارتباط دارد و در کنار آن بی اختیاری مدفوع و رفتار احتباس مدفوع و
شرح حال دفع مدفوع قطور دیده ‌میشود.

دردهای عملکردی شکم

 درد شکم های عملکردی در کودکان به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند:
- دیس پپسی عملکردی: محل درد در اپی گاستر است.
-سندروم روده تحریک پذیر: درد شکمی که با تغییر در قوام و دفعات مدفوع همراه است و با دفع موقتا بهتر می‌شود.
- میگرن شکمی: درد شکم حمله ای که معمولاً در بین حملات کودک مشکلی ندارد و با دو تا از ۶ علامت زیر همراه
است: تهوع/ استفراغ /بی اشتهایی/ سردرد /فتوفوبی /رنگ پریدگی
 -درد شکم غیر اختصاصی عملکردی: در هیچکدام از سندرومهای فوق قابل طبقه‌بندی نیست.

 نکته مهم : این یافته ها به نفع دردشکم عملکردی و به ضرر دردشکم ارگانیک هستند:
 -درد شکم محدود به دور ناف باشد
 -تنها شکایت بیمار درد شکم باشد
- مدت درد شکم کمتر از ۱۰ دقیقه باشد
 -درد شکم با استرس زاهای محیطی( روزهای مدرسه ،امتحان ،مشاجره پدر مادر یا خواهران و برادران دیگر) مرتبط
باشد.

خلاصه درمان درد شکم عملکردی:
 -دیس پپسی عملکردی: درمان آزمایشی ضد رفلاکس -سیپروهپتادین- آمی تریپتیلین- داروهای پروکینتیک در موارد
همراه با سیری زودرس و احساس سنگینی
 -سندروم روده تحریک پذیر: حذف مواد غذایی نفاخ ،آبمیوه ها و نوشیدنی های گازدار و قندهای ساده از رژیم غذایی ،
استفاده از پروبیوتیک ها و داروهای ضد اسپاسم مثل مبورین یا کلپرمین در موارد غیر شدید . ارجاع به روانپزشک در موارد شدید
 -میگرن شکمی: درمان تقریبا مشابه سردردهای میگرنی است .

مقالات گوارش کودکان :
آلرژی به پروتئین شیر گاو

 

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
                معاونت آموزشی و پژوهشی

 

               به کوشش :
               دکتر بابک پورقلیج

 

ادامه مطلب